Живееме во ера на историски, невидени нивоа на политичка поларизација и партиска поделеност. На „вистината“ не може да и се верува. „Фактите“ се селективно презентирани, а идеите се сметаат за „премногу опасни“ за да се прикажат. Во денешните поларизирани општества, вклучувањето во дебата често може да се чувствува како да се движите низ минско поле. Како што се прошируваат идеолошките јазови и ехо-коморите стануваат се погласни, се чини дека самата суштина на конструктивниот дискурс е под опсада. Сепак, среде раздорот, останува трошка надеж – шанса да се реконструира начинот на кој пристапуваме кон дебатата и да ја вратиме нејзината моќ да поттикне разбирање и напредок.

Поларизацијата, без разлика дали е поттикната од политички, социјални или културни поделби, стана дефинирачка карактеристика на нашата култура на комуникација. Во такви средини, дебатите не се само размена на идеи, тие се боишта каде вкоренетите верувања се судираат со жесток интензитет. Тоа е игра на нулта сума каде што победата често има предност пред слушањето, разбирањето или наоѓањето заеднички јазик.

Една од најголемите жртви на оваа поларизација е емпатијата – способноста да се разберат чувствата на другите. Кога дебатата станува натпревар за тоа кој може најгласно да вика или да употреби најостра реторика, емпатијата се повлекува, оставајќи зад себе празнина исполнета со сомнеж и непријателство. Во таква клима, вистинскиот дијалог станува неостварлив, заменет со какoфонија од монолози кои служат само за зајакнување на претходно постоечките предрасуди.
Но, дали мора да биде вака? Дали дебатата во поларизираните општества може да ја надмине противничката парадигма и да еволуира во катализатор за значајни промени? Одговорот не лежи во напуштањето на дебатата, туку во нејзината трансформација. Прво и најважно, мора да признаеме дека целта на дебатата не треба да биде победа по секоја цена, туку потрага по вистината и разбирањето. Ова бара подготвеност да слушаме ,вистински да слушаме перспективи кои можат да ги предизвикаат нашите.

Сепак, слушањето е само првиот чекор. Вистинскиот ангажман бара емпатија – способност да се стави себеси на местото на другиот, да го види светот преку нивните очи. Емпатијата ја хуманизира дебатата, потсетувајќи нè дека зад секоја расправија се крие личност со стравови, надежи и искуства кои ги обликуваат нивните верувања. Освен тоа, ефективната дебата бара интелектуална понизност – признание дека нашите сопствени ставови, без разлика колку цврсто ги држиме, не се секогаш најдобрите. Во практична смисла, поттикнувањето конструктивна дебата во поларизираните општества бара намерен напор и посветеност на одредени принципи. Потребно е создавање простори каде што владее учтивоста, каде ad hominem нападите се заменуваат со аргументиран дискурс и меѓусебно почитување.

Пред сè, навигацијата на минското поле на дебатите во поларизираните општества бара храброст – храброст да се вклучиме во разговор со оние со кои не се согласуваме, да се соочиме со непријатните вистини и да останеме отворени за можноста да не бидеме во право. На крајот, вистинскиот тест за силата на едно општество не лежи во неговата способност да го замолчи несогласувањето, туку во неговата способност да го прифати – да препознае дека од оградата на дебатата се појавува ковачот на напредок. Само со поттикнуување на попристоен дијалог со оние кои имаат поразлични мислења, со дискусија за спротивставените идеи, се приближуваме до неостварливиот идеал за поправеден свет.

За крај, дебатата во поларизираните општества не е знак на слабост, туку на виталност – доказ за нашата колективна посветеност да се бориме со сложеноста на нашето заедничко постоење. Тоа е потсетник дека дури и во најтемните времиња, треперењето на дијалогот останува светилник на надежта – ветување за иднината каде што разбирањето триумфира над поделбите и каде што единството не се појавува и покрај нашите разлики, туку поради нив.

 

Оваа колумна не ги претставува ставовите на Младински Образовен Форум и Фондација Отворено Општество Македонија.

Младински Образовен Форум и Фондација Отворено Општество Македонија нема да сносат никаква одговорност за погоре искажаните ставови.