Protesta si instrument i lirisë së shprehjes // Протестот како инструмент на слободата на изразување
20/08/2020
Пишува:
Sa herë që vendimet e gabuara ose të nxituara politike i prekin interesat e qytetarëve ngjallet nevoja për reagim publik, për kundërshtim ose për mosbindje ndaj vendimeve të tilla. Kjo, në pak fjalë, është ajo që në gjuhën më popullore quhet protestë.
Varësisht nga impakti që vendimi i tillë ka mbi qytetarët, protestat mund të jenë të disa formave, duke nisur nga protesta individuale, të një personi me një ose disa pankarta në dorë përpara një objekti, siç ka patur për disa muaj me rradhë përpara objektit të Ministrisë së Drejtësisë në Shkup vitin e kaluar, deri tek demonstratat masive, siç po ndodhin ditëve të fundit në disa qytete të vendit, shkaku i shtrenjtimit të energjisë elektrike në kohë pandemie globale. Protestat mund të jenë të qeta, por shpeshherë, varësisht nga natyra e problemit mund të jenë edhe të dhunshme.
Maqedonia e Veriut është një vend me demokraci të brishtë, me gjyqësor të korruptuar të cilit s’i besojnë më shumë se 90% e qytetarëve, me qeveri jostabile që e çojnë vendin në zgjedhje të parakohshme çdo cikël të ri, me politikanë e udhëheqës të papërgjegjshëm që përdorin pushtetin për përfitime personale në dëm të qytetarëve, e me shumë probleme e padrejtësi sociale. Në një vend të tillë, protesta është më se e nevojshme për të mbrojtur interesin e qytetarëve nga vendimet e ligjvënësit apo ekzekutivit, qoftë në nivel lokal ose qendror.
Sa për ilustrim, arsye më të freskët për protestë në vendin tonë përbën vendimi i Komisionit Rregullator Energjetik (i datës 31 Korrik 2020) për të shtrenjtuar çmimin e energjisë elektrike, në kohë pandemie globale kur shumë qytetarë të vendit tonë kanë humbur vendin e punës dhe shumë të tjerë edhe pse punojnë nuk po paguhen, nga kompani që rrezikojnë falimentimin. Vendimi i tillë nga një Komision (sipas qeverisë, i pavarur) që është formuar nga Kuvendi i Republikës, anëtarët e të cilit emërohen nga partitë politike në qeveri përbën arsye për revoltë dhe për protestë. Në një vend normal, qeveria dhe kuvendi, por edhe institucionet tjera (përfshi gjyqësorin dhe avokatin e popullit) do mbronin qytetarët (taksapaguesit dhe votuesit e tyre) nga kompanitë që kanë për qëllim të vetëm maksimizim e profitit duke rrjepur e zhvatur qytetarët edhe ashtu të varfër e të goditur nga pandemia. Por, në një vend me demokraci të brishtë, me gjyqësor të korruptuar e me politikanë të papërgjegjshëm, qytetarët janë viktima, të cilët duhet të vetëmbrohen, qoftë dhe përmes protestave.
Protesta, si instrument, jo gjithmonë i zgjidh problemet që i adreson. Shpeshherë, protesta shërben për të tërhequr vëmendjen e autoriteteve ndaj një problemi i cili kërkon zgjidhje ose ku kërkohet ndryshim. Është jashtëzakonisht e rëndësishme që gjatë organizimit të protestave të kemi parasysh disa elemente kyçe, siç janë identifikimi i shkaktarit të problemit, identifikimi i fajtorit që ka lejuar të shkaktohet problemi, identifikimi dhe rradhitja e zgjidhjeve të mundshme të problemit, kujt i drejtohen kërkesat e protestës, janë ose nuk janë të negociueshme, çfarë të bëhet nëse kërkesat shpërfillen.
Një nga gjërat më të rëndësishme për protestat është që qytetarët duhet të kuptojnë se çdonjëri prej tyre është i rëndësishëm, nëse dëshirojnë të arrijnë një qëllim të caktuar që ata mbështesin apo synojnë. Ndodh shpesh që njerëz të caktuar shprehen se prezenca e tyre s’do ndryshojë shumë në turmën e madhe të njerëzve, por gabojnë. Gabojnë sepse s’besojnë në forcën e tyre të ndryshimit, dhe nuk arrijnë të kuptojnë se vendimmarrësit do sjellin ndryshimin e synuar vetëm kur të shohin numër të madh qytetarësh të revoltuar nëpër rrugë e nëpër sheshe.
Nisur nga përvoja e krijuar gjatë këtyre viteve, kemi mësuar se ne (organizatorët) numërojmë disa mijëra qytetarë në sheshe e në rrugë, kurse ata që duhet të vendosin për ndryshimin, numërojnë disa mijëra vota në sheshe e në rrugë. Vetëm numër i madh i qytetarëve të mllefosur e të acaruar mund t’i bëjë ata të ndryshojnë vendimin, ose të vendosin në interes të qytetarëve që protestojnë, prandaj çdo njeri vlen shumë. Çdokush ka detyrim dhe përgjegjësi të marshojë, të protestojë, të demonstrojë pakënaqësi për të luftuar padrejtësitë sociale ose per të mbrojtur interesat e qytetarëve.
“Vendet më të nxehta në ferr janë rezervuar për ata që qëndrojnë neutral në kohë krizash morale” ka thënë Dante Aligieri në “Ferrin” e tij të famshëm.
Protesta është një nga instrumentat e pakta që i kanë mbetur qytetarit për të fituar të drejtat që i mohohen, prandaj ky instrument duhet të zhvillohet e të përdoret, sepse është simbol i qytetërimit, është tregues se nuk duhet të pranojmë të përulemi, të përbuzemi, të nënçmohemi, të shtypemi, të zhvatemi… Duhet të tregojmë se jemi njerëz me dinjitet, e nuk jemi pakurrizorë e zvarranikë. Duhet të reagojmë, për të tashmen tonë, për të ardhmen e fëmijëve tanë.
Arianit Xhaferi, Eco Guerilla
Протестот како инструмент на слободата на изразување
Секогаш кога погрешните или избрзаните политички одлуки ги засегнат интересите на граѓаните,
се појавува потреба од реакција на јавноста, спротивставување или непослушност кон ваквите
одлуки. На кратко, ова е она што на најпопуларниот јазик се нарекува протест. Во зависност од
влијанието што таквата одлука ја има врз граѓаните, протестите можат да имаат повеќе форми,
почнувајќи од индивидуални протести, лице со еден или повеќе транспаренти на рака пред некој
објект, како што беше случај неколку месеци по ред пред зградата на Министерството за правда
во Скопје минатата година, па сè до масовните демонстрации, како што се случуваат и последниве
денови во повеќе градови во земјата, заради зголемувањето на цената на електричната енергија
во време на глобална пандемија. Протестите можат да бидат тивки, но често, во зависност од
природата на проблемот, тие исто така можат да бидат и насилни.
Северна Македонија е земја со кревка демократија, со корумпирано судство на кое не веруваат
повеќе од 90% од граѓаните, со нестабилни влади кои ја водат земјата на предвремени избори на
секој нов циклус, со неодговорни политичари и лидери кои ја користат власта за лични интереси
на штета на граѓаните и со многу општествени проблеми и неправди. Во таква земја, протестот е
повеќе од потребен за да се заштити интересот на граѓаните од одлуките на законодавната или
извршната власт, било на локално или централно ниво.
За илустрација, најсвежа причина за протест кај нас е одлуката на Регулаторната комисија за
енергетика (од 31 јули 2020 година) да се зголеми цената на електричната енергија, во време на
глобална пандемија кога многу граѓани на нашата земја ги загубија своите работни места иако
работат но не земаат плата, од компании кои ризикуваат да одат под стечај. Ваквата одлука од
една Комисија (според владата, независна) формирана од Собранието на Републиката, чии
членови се именувани од политичките партии во владата, претставува основа за револт и протест.
Во нормална земја, Владата и Собранието, но и другите институции (вклучително и судството и
народниот правобранител) би ги заштитиле граѓаните (даночните обврзници и нивните гласачи)
од компании чија единствена цел е да ги зголемат профитите со крадење и изнудување на
граѓаните, кои и така се сиромашни и погодени од пандемијата. Но, во земја со кревка
демократија, корумпирано судство и неодговорни политичари, граѓаните се жртви кои мора да се
бранат сами, па макар и преку протести.
Протестот, како инструмент, не секогаш ги решава проблемите за кои се протестира. Честопати,
протестот служи за привлекување на вниманието на властите кон проблем за кое се бара решение
или промена. Исклучително е важно да се имаат во предвид некои клучни елементи при
организирање протести, како што се идентификување на причината на проблемот,
идентификување на виновникот кој дозволил да се појави проблемот, да се идентификуваат и да
се наведат можните решенија на проблемот, на кого се однесуваат барањата за протест, дали
може или не може да се преговара, што да сторите доколку се одбиваат барањата.
Една од најважните работи во врска со протестите е што граѓаните треба да разберат дека секој од
нив е важен доколку сакаат да постигнат одредена цел која тие ја поддржуваат или се стремат кон
неа. Често се случува одредени луѓе да кажат дека нивното присуство нема да промени многу во
множеството од луѓе, но грешат. Тие грешат затоа што не веруваат во својата моќ за промена и не
успеваат да сфатат дека носителите на одлуки ќе ја донесат промена само кога ќе видат голем
број на граѓани револтирани на улиците и плоштадите.
Врз основа на искуството стекнато во текот на овие години, научивме дека ние (организаторите)
сме неколку илјадници граѓани на плоштадите и на улиците, додека оние што треба да одлучат за
промена, се неколку илјадници гласови на плоштадите и на улиците. Само голем број на
разгневени и иритирани граѓани можат да ги натераат да ја променат својата одлука или да
одлучат во интерес на граѓаните што протестираат, така што секој човек е од голема вредност.
Секој има обврска и одговорност да маршира, да протестира, да го изрази незадоволството, да се
бори против неправдата или да ги брани интересите на граѓаните.
„Најжешките места во пеколот се резервирани за оние кои остануваат неутрални во време на
морална криза“, рече Данте Алигиери во неговиот познат „Пекол“.
Протестот е еден од малкуте инструменти што му останале на граѓанинот за да ги стекне правата
кои му се оспорени, така што овој инструмент треба да се развие и искористи, затоа што тој е
симбол на цивилизацијата, тој е показател дека не треба да клекнеме, не треба да бидеме
потценети, понижени, угнетувани, изнудени … Мора да покажеме дека сме луѓе со достоинство и
дека не сме безрбетници и влекачи. Ние мора да реагираме, за нашата сегашност, за иднината на
нашите деца.
Аријанит Џaфери, Еко герила