Младите во јавниот дискурс често се позиционирани како олицетворение на напредокот. Но на страна од ваквата флоскуларна мантра со кратка употребна вредност, отсуствува суштинска дебата за тоа како размислуваат младите, каде припаѓаат и со кои предизвици тие се соочуваат. За жал, и после три децении од независноста, постојат мал број на научни студии кои ни даваат увид во овие прашања. Свесни за оваа празнина, Фондацијата за демократија на Вестминстер и Младинскиот образовен форум, во 2019-та година изработија обемна студија за социо-политичкото учество кај младите. За целите на истражувањето, беше спроведена телефонска анкета на репрезентативен примерок (1025 испитанци) на млади (од 15 до 35 години) на ниво на целата држава. Во следните редови ќе се обидам на кратко да презентирам мал дел од главните наоди од истражувањето.

            Разочараност

Чувството на длабока разочараност од социо-политичките текови во државата кај младите е еден од главните заклучоци на истражувањето. Разочарувањето е евидентно по низа прашања особено оние поврзани со довербата во властите, институциите и политичките партии како и можноста да се влијае врз нивната работа. Резултатите недвосмислено упатуваат на тоа дека младите се изоставени од процесите на донесување одлуки и прилично резервирани во однос на насоката во која се движи општеството.  Во овој контекст, анкетата го покажа следново:

• Помалку од една третина од младите (31%) сметаат дека државата се движи во правилна насока.
• Само 3% од младите се целосно задоволни со нивното место во општеството.

• 80% од младите сметаат дека властите воопшто не се грижат или само делумно се грижат за нив и за нивните потреби и проблеми.
• 6 од 10 млади лица веруваат дека воопшто не можат да влијаат врз тоа како работат властите.
• 85% од младите никогаш не биле консултирани од властите, ниту на локално ни на централно ниво.

 

Оптимизам

 

И покрај чуството на разочараност кај младите постои и нишка на оптимизам тесно поврзана со европската перспектива на државата. Имено, според резултатите, 60% од младите веруваат дека земјата ќе се приклучи кон Европската унија. Ако поблиску ги погледнеме наодите, оптимизмот продолжува и кога младите се запрашани да наведат кога точно сметаат дека Северна Македонија ќе стане членка на унијата. Па така, дури 69% од младите сметаат дека земјата ќе стане членка до 2025-та година, при што дури 35% „екстремни оптимисти“ веруваат дека земјата ќе стане членка и многу побрзо од тоа, до 2022-та година.

 

Оттука се поставува прашањето колку ваквиот оптимизам кај младите е навистина реален? Иако не е сосема невозможно, можностите за завршување на пристапниот процес до 2025 година се чинат мали во овој момент. Во Стратегијата на ЕУ за проширување за 2018-та година, Европската комисија претпазливо наведува дека целната 2025-та година е екстремно амбициозна и дека останува многу да се направи во земјата за да се усогласи со европското законодавство и демократските принципи на владеење.

 

Со оглед на ова, на ваквиот оптимизам треба да се пријде претпазливо. Од една страна може да се земе како позитивен сигнал во смисла на тоа дека го зголемува притисокот врз политичките чинители сериозно и целосно да се посветат на ова прашање. Од друга страна пак, неисполнувањето на ваквата аспирација кај младите, може дополнително да го засили разочарувањето и да ги зголеми миграциските тенденции.

 

            Апатијата

 

Апатијата е честа тема на дискусија кога се во прашање младите. Дебатата се движи од тоа дека кај младите не постои никаков интерес за подобрување на општеството до тоа дека тие свесно се пасифизираат како одговор на општествените случувања. Резултатите од истражувањето укажуваат на тоа дека недоволното социо-политичко учество кај младите не треба едноставо да се препишува на апатичноста и незрелоста, туку повеќе да се гледа во контекст на недовербата и цинизмот кој младите го имаат кон политиката и општествено-политичкиот ангажман. Со други зборови, се чини дека недостатокот на општествено-политичко учество на младите во земјата има повеќе врска со нивната перцепција дека се исклучени од политиката и општеството, а помалку со нивниот недостаток на интерес и разбирање на важноста на активизмот.

Мартин Галевски

 

Dëshpërim, optimizëm ose apati tek të rinjtë?

Të rinjtë në diskursin publik shpesh janë të pozicionuar si reflektim i progresit.  Por duke lënë anash këtë mantrë floskulare me vlerë përdoruese të shkurtë, mungon debat esencial në lidhje me atë se si mendojnë të rinjtë, ku bëjnë pjesë dhe me cilat sfida ballafaqohen ata.  Për fat të keq, edhe pas tre dekadave nga pavarësia, ekzistojnë numër i vogël i studimeve shkencore të cilat na japin këqyrje në këto çështje.  Të vetëdijshëm për këtë zbrazëtirë, Fondacioni për Demokraci Vestminster dhe Forumi Rinor Arsimor, në vitin 2019 përpiluan studim vëllimor për pjesëmarrjen socio – politike te të rinjtë.  Për qëllimet e hulumtimit, u realizua anketë me telefon në ekzemplar reprezentativ (1025 të anketuar) të rinj ( të moshës prej 15 deri në 35 vjet) në nivel shtetëror.  Nëpërmjet rreshtave të ardhshëm do të përpiqem shkurtimisht të prezantoj një pjesë të vogël të konstatimeve kryesore nga hulumtimi.  

            Dëshpërim

Ndjenja e dëshpërimit të thellë nga rrjedhat socio – politike në shtet te të rinjtë është një nga konkluzionet kryesore të hulumtimit.  Dëshpërimi është evident për një sërë çështje në veçanti ato në lidhje me besimin në autoritetet, institucionet dhe partitë politike si dhe mundësia të ndikohet mbi punën e tyre. Rezultatet pa dyshim sugjerojnë se të rinjtë janë të anashkaluar nga proceset e vendimmarrjes dhe janë mjaft të rezervuar në lidhje me drejtimin në të cilin lëviz shoqëria.   Në këtë kontekst, anketa tregoi se:

• Më pak se një e treta e të rinjve (31%) janë të mendimit se shteti lëviz në drejtimin e duhur.
• Vetëm 3% e të rinjve janë tërësisht të kënaqur me vendin e tyre në shoqëri.

• 80% e të rinjve janë të mendimit se autoritetet aspak nuk kujdesen ose vetëm pjesërisht kujdesen për ata dhe për nevojat dhe problemet e tyre.
• 6 nga 10 të rinj, besojnë se aspak nuk mund të ndikojnë mbi atë se si punojnë autoritetet.
• 85% e të rinjve asnjëherë nuk janë konsultuar nga autoritetet, as në nivel lokal as në nivel qendror.

 

Optimizëm

 

Edhe përpos ndjenjës së dëshpërimit te të rinjtë ekziston edhe një fije optimizëm, ngushtë e lidhur me perspektivën evropiane të shtetit. Përkatësisht, sipas rezultateve, 60% e të rinjve besojnë se shteti do ti bashkëngjitet Bashkimit Evropian.  Nëse i shohim nga afër konstatimet, optimizmi vazhdon edhe kur të rinjtë janë pyetur të përmendin kur saktë mendojnë se do të bëhet anëtare e unionit, Maqedonia e Veriut.  Kështu, 69% e të rinjve mendojnë se shteti do të bëhet anëtare deri në vitin 2025, gjatë çka 35% “optimistë ekstrem” besojnë se shteti do të bëhet anëtare edhe shumë më shpejt se kaq, deri në vitin 2022.

 

Së këndejmi shtrohet pyetja se sa optimizmi i këtillë tek të rinjtë është vërtet real? Edhe pse nuk është krejtësisht e pamundshme, mundësitë për përfundimin e procesit para aderues deri në vitin 2025 duket se janë të vogla për momentin.  Në Strategjinë e BE-së për zgjerim për vitin 2018, Komisioni Evropian me kujdes përmend se qëllimi 2025-ta, është ekstremisht ambicioz dhe se ngel të bëhet shumë nga vendi që te harmonizohet me legjislacionin evropian dhe parimet demokratike të sundimit.

 

Duke pasur parasysh këtë, optimizmit të këtillë duhet ti qasemi me kujdes.  Nga njëra anë mund të merret si sinjal pozitiv në kuptim të asaj se e rrit presonin mbi aktorët politik seriozisht dhe tërësisht t’i përkushtohen kësaj çështje.  Nga ana tjetër, mos plotësimi i aspirimit të këtillë tek të rinjtë, në mënyrë plotësuese mund të përforcohet dëshpërimi dhe të risë tendencën për migrim.  

 

            Apatia

 

Apatia është temë e shpeshtë diskutimi kur janë në pyetje të rinjtë.  Debati lëviz nga ajo se tek të rinjtë nuk ekziston asnjë interes për përmirësimin e shoqërisë deri te ajo se ata me vetëdije pasifizohen si përgjigje ndaj ngjarjeve shoqërore.  Rezultatet nga hulumtimi tregojnë se pjesëmarrja e pa mjaftueshme socio – politike tek të rinjtë nuk duhet thjesht t’i referohet apatisë dhe pa pjekurisë, por më tepër të shihet në kontekstin e mos besimit dhe cinizmit të cilin të rinjtë e kanë ndaj politikës dhe angazhimit shoqëror – politik. Me fjalë të tjera, duket se mungesa e pjesëmarrjes shoqërore – politike e të rinjve në vend, më tepër ka lidhje me perceptimin e tyre se janë të përjashtuar nga politika dhe shoqëria, ndërsa më pak me mungesën e interesit të tyre dhe kuptimin e rëndësisë së aktivizmit.